Bory Tucholskie na weekend. Najpiękniejsze miejsca, atrakcje i szlaki
Bory Tucholskie są idealną propozycją na weekend spędzony blisko natury. Jeden z największych w Polsce kompleksów leśnych oferuje kilkaset jezior, dwadzieścia pięć rezerwatów, cztery parki krajobrazowe oraz park narodowy. Tutaj też znajdują się świetnie przygotowane trasy piesze, rowerowe oraz słynne szlaki kajakowe biegnące rzekami Brda i Wda. Odkrywamy najciekawsze miejsca i atrakcje Borów Tucholskich.
Bory Tucholskie położone są w środkowej części Pomorza Gdańskiego (w obrębie dwóch województw – kujawsko-pomorskiego i pomorskiego). Obejmują swym zasięgiem obszar ponad 300 tys. ha. To jeden z największych kompleksów borów sosnowych w Polsce. Na piękno tego miejsca – oprócz rozległych terenów zielonych – składają się też jeziora, rzeki, szlaki turystyczne oraz ciekawe zabytki.
Bory Tucholskie to też bogactwo kulturowe, ponieważ terytorium to jest zamieszkiwane nie tylko przez rdzennych Borowiaków Tucholskich, ale i przez Kaszubów, Krajniaków oraz Kociewiaków.
Ten niezwykły przyrodniczo region znany jest też wśród rowerzystów. Na terenie Borów Tucholskich wytyczono dwa główne szlaki rowerowe: niebieski – prowadzący z Bydgoszczy do Chojnic (ok. 165 km) oraz czarny – biegnący z Tucholi i kończący się w Bachorzu (115 km).
Park Narodowy „Bory Tucholskie”
W najcenniejszej przyrodniczo części Borów Tucholskich (w północno-zachodniej części) utworzono w 1996 roku park narodowy. Ma ponad 46 tys. ha i obejmuje swym zasięgiem przede wszystkim obszar leśny – prawie 80 proc. jego powierzchni stanowią lasy (reszta to torfowiska i łąki). W tym miejscu lepiej zrezygnować z samochodu i poruszać się pieszo, rowerem lub kajakiem. Z myślą o turystach wytyczono ciekawe szlaki piesze i rowerowe.
Park, wciśnięty między Jeziora Charzykowskie, Karsińskie, Łąckie, utworzony został w celu ochrony krajobrazu sandrowego (ukształtowanego w wyniku przejścia lodowca) oraz unikalnych ekosystemów charakterystycznych dla Pomorza. Są tu wydmy, rynny polodowcowe oraz wytopiska, które powstały w wyniku stopienia się wielkich brył lodu. Znajdziemy tu również 21 jezior, spośród których największe i najgłębsze jest Jezioro Ostrowite. Przez Park Narodowy Bory Tucholskie przebiega popularny Szlak Struga Siedmiu Jezior (ciągnie się od wioski Charzykowy do Chojnic).
Brda: kajakiem przez Bory Tucholskie
Bory Tucholskie są też popularnym miejscem wśród kajakarzy. Wszystko za sprawą przepływających przez środek tego regionu dwóch rzek – Brda i Wda. Najciekawsze spływy kajakowe organizowane są na Brdzie. Trzeba być jednak przygotowanym na to, że w niektórych miejscach rzeka ma duży spadek i wartki nurt, co dostarcza sporych wrażeń. Szlak kajakowy rozpoczyna się w Borach Tucholskich, a jego pierwsze kilometry pokonać mogą jedynie doświadczeni kajakarze.
Nieco dalej trasa staje się łatwiejsza, dzięki czemu poradzą sobie na niej również początkujący. Oblicze rzeki zmienia się raz jeszcze w miejscu zwężenia doliny Brdy. Nurt nagle potężnie przyspiesza, a woda staje się spieniona. To tzw. Piekiełko, czyli punkt, w którym pojawiają się głazy i kłody drzew. Lepiej zachować tutaj szczególną ostrożność. Cały szlak - Świeszyno-Bydgoszcz – ma ok. 233 km i jest średnio trudny.
Struga Siedmiu Jezior: ciekawe szlaki turystyczne
Bory Tucholskie są idealnym wyborem dla tych, którzy lubią aktywny wypoczynek. Struga Siedmiu Jezior, wypływając z Jeziora Ostrowitego, łączy ze sobą (jak sama nazwa wskazuje) siedem zbiorników o najwyższej klasie czystości: Jezioro Zielone, Jeleń, Bełczak, Główka, Płęsno, Skrzynka i Mielnica. Na koniec uchodzi do Jeziora Charzykowskiego.
Strugę przecinają szlaki turystyczne piesze i rowerowe, w tym popularny „Szlak Strugi Siedmiu Jezior”, który prowadzi przez teren Parku Narodowego Bory Tucholskie. Szlak rozpoczyna się w wiosce Charzykowy i kończy w Chojnicach. Po drodze można się zatrzymać m.in. przy jeziorze Niedźwiedź, Wielkie Gacno, Bachorze czy Płęsno. W pobliżu tego ostatniego jeziora znajduje się 600-letni dąb Bartuś, który od 1991 roku ma status pomnika przyrody. W miejscowości Klosnowo można albo powrócić do Charzykowa, albo pojechać w kierunki Bramy Człuchowskiej w Chojnicach, gdzie szlak się kończy.
Parki krajobrazowe Borów Tucholskich
Bory Tucholskie to także cztery wyjątkowe parki krajobrazowe: Wdzydzki, Tucholski, Zaborski oraz Wdecki. Jednym z najpopularniejszych jest Wdzydzki Park Krajobrazy. Jego centralną część stanowi kompleks pięciu połączonych jezior nazywany przez miejscowych „kaszubskim morzem”. Największe i najsłynniejsze jest Jezioro Wdzydzkie, z którego wyłaniają się cztery wyspy – jedna z nich – Wielki Ostrów jest zamieszkała. Cała okolica to prawdziwy raj dla żeglarzy i kajakarzy. Ci drudzy mają do dyspozycji szlak rzeki Wdy biegnący przez Jezioro Wdzydzkie. Również wędkarze będą zachwyceni, jest to bowiem jedyne miejsce w Polsce, gdzie żyje populacja wielkiej troci – odmiana łososia.
Na terenie Zaborskiego Parku Krajobrazowego znajduje się w łącznie 48 jezior. Z reguły są to niewielkie, śródleśne zbiorniki, do których trafić można dzięki gęstej sieci szlaków pieszych, rowerowych oraz ścieżek przyrodniczych. Wdecki Park Krajobrazowy to wyjątkowo cenny obszar objęty ochroną w formie rezerwatów. Popularnym punktem jest jezioro Miedzno, czyli rezerwat ornitologiczny utworzony w celu ochrony bogatych stanowisk ptactwa wodnego i błotnego.
Cisy Staropolskie: najstarszy rezerwat w Polsce
Rezerwat przyrody Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego jest najstarszym rezerwatem w Polsce i drugim pod tym względem obszarem chronionym w Europie. Znajduje się na południowo-wschodnim krańcu Borów Tucholskich i zajmuje powierzchnię ponad 85 ha nad jeziorem Mukrz. Ten niezwykły przyrodniczo teren stanowi największe naturalne stanowisko cisa w naszym kraju – rośnie tu ok. 4 tys. okazów liczących kilkaset lat.
Nazwa rezerwatu została nadana dla podkreślenia zasług polskiego malarza i rysownika, Leona Wyczółkowskiego, który był niezrównanym odtwórcą przyrody polskiej i częstym gościem rezerwatu. Artysta stworzył około 100 prac prezentujących najokazalsze portrety cisów. W roku 2017 minęło 190 lat od chwili założenia tego niezwykłego rezerwatu przyrody.
Akwedukt w Fojutowie
To niezwykle popularna atrakcja Borów Tucholskich. Akwedukt w Fojutowie jest najdłuższą i najbardziej masywną tego typu budowlą w Polsce (ma 75 metrów szerokości). Wybudowana w 1848 roku konstrukcja nawiązywała do rzymskich wzorów. To obecnie jedna z największych atrakcji Tucholskiego Parku Krajobrazowego.
Akwedukt jest formą mostu o dwóch poziomach, który krzyżuje dwie drogi wodne: Czerską Strugę (niższy poziom w formie tunelu) i Wielki Kanał Brdy (biegnący 9 metrów wyżej). Pod sklepieniem akweduktu została utworzona platforma dla pieszych – to prawdopodobnie najdłuższe podwodne przejście w Polsce.
Kamienne Kręgi w Odrach
Co jeszcze warto zobaczyć w Borach Tucholskich? To właśnie tutaj znajduje się największe w Polsce skupisko kamiennych kręgów, które są prawdopodobnie cmentarzyskiem Gotów z I i II wieku n.e. Miejsce to jest obecnie chronione w formie rezerwatu przyrody. Na „tajemniczym” terenie Borów Tucholskich znajdują się charakterystyczne kamienne kręgi – najmniejszy ma średnicę 15 metrów, a największy 33 metry. W każdym z nich znajduje się od 16 do 29 kamieni wystających z ziemi. Oprócz kręgów na terenie rezerwatu zachowało się ok. 30 kurhanów, czyli mogił usypanych z kamieni i ziem. Łącznie na tym terenie odkryto ponad 600 grobów.
Przypuszcza się, że kręgi stanowiły miejsce spotkań starszyzny plemiennej. Według wierzeń Gotów obszar w kręgu miał być bezpieczny i wolny od zła. Rezerwat przyrody Kamienne Kręgi znajduje się w południowej części województwa pomorskiego, po prawej stronie rzeki Wdy.
Tu się dzieje
